آخر‌الزمان در اعماق زمین – بررسی سریال Silo
کمپانی اپل سابقه طولانی در ساخت فیلم و سریال ندارد اما بدون شک این کمپانی یکی از درخشان ترین کمپانی های تولید فیلم است که موفق به خلق شاهکارهای مهمی چون سریال See و Ted lasso شده است. یکی دیگر از سریال های به ظاهر موفق این کمپانی که توسط گراهام یوست ساخته شده است، سریال جذاب اما دور ریختنی سیلو Silo است. این سریال اقتباسی از رمانی به همین نام نوشته هیو هوی است. این سریال درام تاکنون سر و صدای زیادی به پا کرده است و به نظر می رسد سعی در بیان مفاهیم مهم دارد. اما سوال اینجاست که آیا سیلو توانسته چیزی بیش از یک قطعه سرگرم کننده باشد یا نه.
در مرحله اول، سریال فوق العاده جذاب و منحصر به فرد به نظر می رسد و در واقع همینطور است. چرا سریال 2023 Silo داستان خود را در اعماق زمین روایت می کند؟ با اینکه دنیا به پایان رسیده است و تنها چند نفر در یک سیلو بزرگ زنده مانده اند و چیزی از گذشته خود به یاد نمی آورند و در این بین، قهرمان ما جولیت (ربکا فرگوسن) به تنهایی در برابر مشکلات می ایستد و داستان را به تنهایی جلو می برد.
خب این همان طرح اصلی داستان است که مخاطب امروزی چندان با آن آشنا نیست. اما آیا این طرح به تنهایی کافی است تا بتوانیم سریال سیلو را به خوبی معرفی کنیم؟ و سوال مهم دیگر این است که آیا داستان می تواند پیام خود را به مخاطب خود برساند و در دام کلیشه ها نیفتد؟
آیا پیام کلی داستان را باید نقدی بر نظام های توتالیتر دانست؟ به نظر من بله؛ این سریال علمی تخیلی از همان ابتدا پیکان نقد را به سمت نظام های توتالیتر نشانه رفته و سعی دارد داستان خود را در قالبی پساآخرالزمانی با نقد آن پیش ببرد. و باید گفت که داستان دارای پیچیدگی روایی و رمز و راز جذابی است که با شگفتی و هیجان مناسب به مخاطب منتقل می شود، اما باز هم شیوه روایت گاهی ناشیانه می شود و فیلم نمی تواند محتوا را در قالب خود بپوشاند. .
یکی دیگر از ایرادات سریال، قهرمان داستان، جولیت (ربکا فرگوسن) است. البته شکی نیست که خانم ربکا فرگوسن اجرای بسیار خوبی ارائه داده و شایسته بهترین تشویق است، اما شخصیت ژولیت برخلاف بازی خوبش، ایرادات زیادی در حروفچینی اش دارد. او بر اساس مثال پدرش که یک متخصص زنان و زایمان است، در پاسخ به شهردار می‌گوید که ژولیت از کودکی می‌توانست همه چیز را درست کند، سپس در قسمت‌های بعدی که در یک فلش‌بک به دوران نوجوانی‌اش برگشتیم، فقط این صحنه را دیدم. از او، آن صندلی و بدون هیچ توضیح اضافی و صرفاً از روی احساسات، به اعماق سیلو می رود.
نقص در فیلمنامه این است که سیلو ادعا می کند که این سیستم توتالیتر به مردم اجازه بچه دار شدن نمی دهد (شاید اشاره ای به جمهوری خلق چین باشد)، اما مشکل این است که نمایش توضیح نمی دهد که چگونه این دستگاه ها برای جلوگیری از باردار شدن مردم کار می کنند. و از طرفی سریال باید توضیح بدهد چون این سریال به سبک رئالیسم جادویی ساخته نشده است که به اندازه کافی داستان را توضیح نمی دهد بلکه به سبک رئالیسم ساخته شده است و برای من مخاطب برای باور حرف هایش باید واقعیتش را تغییر دهد. و برای این او باید برای من توضیح دهد که چگونه این اتفاق می افتد.
در ابتدای نقد ادعا کردم که سریال سیلو نقد جوامع توتالیتر است، اجازه دهید کمی بیشتر در این باره بنویسم. بدون شک این سریال از مضامین تکراری فیلم The Floor (محصول اسپانیا) استفاده کرده است. انسانها طبقه بندی می شوند و کارگران معمولاً در پایین و مقامات و افراد ثروتمند در راس قرار می گیرند. خب در واقع ایجاد چنین واقعیتی بسیار سطحی و تکراری است و مشکل اصلی اینجاست که سریال حتی نمی تواند نقد خود را نسبت به جوامع طبقاتی وارد کند. چرا؟
زیرا نمی داند با چه چیزی سر و کار دارد; مثلاً روزی روزگاری افرادی مانند مارکس به جوامع طبقاتی اعتراض می کردند و آنها را نقد می کردند و در پاسخ به انتقادات او، دنیا دچار انقلاب شد، اما امروزه این انتقادات صرفا جنبه سرگرمی دارد و بسیار سطحی است.
در مرحله بعد، سریال نوعی ساختارگرایی را به تصویر می‌کشد که همه لایه‌های جامعه را مهم می‌کند و کل سیلو را در یک هماهنگی نشان می‌دهد. اما این هنوز سطحی است، زیرا ساختارگرایی مفهومی بود که توسط آمریکایی‌های لیبرال ایجاد شد تا همه بتوانند در یک هویت جمعی مثبت کار و زندگی کنند و وقتی این سیستم برقرار شد، دیگر به آن دست نمی‌زنند. در واقع ساختارگرایی نوعی جریان مثبت است اما در سریال سیلو این ساختارگرایی جریان منفی دارد، زیرا قدرت را متمرکز می کند و برای حفظ قدرت خود افراد سیلو را قربانی می کند.
در مورد تکنیک این سریال باید گفت یکی از مهم ترین جنبه های مثبت سریال سیلو استفاده بسیار صحیح از صفحه سبز است. سازندگان این مجموعه در ساخت دنیای آخرالزمانی خود از صفحه سبز با دقت بالا و تنها به اندازه نیاز استفاده کرده اند و همین موضوع و فراتر نرفتن از صفحه سبز همیشگی باعث شده سری سیلو چند پله بالاتر از سری های مشابه قرار بگیرد.
شاید یکی از مهمترین عناصر این سریال موسیقی متن آن باشد که چندان مورد توجه قرار نگرفته باشد. این موسیقی متن زیبا و هوشمند کاملاً در خدمت داستان است، زیرا آهنگساز به آن تم مرموز نوعی رمز و راز بخشیده است، دقیقاً همان چیزی که سریال Silo می خواست. و نکته جالب اینجاست که این موسیقی متن حتی در صحنه های نفس گیر (مثل تعمیر موتور) هم تم مرموز خود را تغییر نمی دهد و فقط سرعت یا سرعت موسیقی را برای ایجاد تنش افزایش می دهد.